İnşaat mühendis ve mimarlarının merak ettiği konuları, sektör duayenlerinin meslek tecrübelerini sizlerle paylaşmak istedik. Her ay farklı bir inşaat şirketinin üst düzey yöneticileri ve sektörün duayenleri ile röportajlarımız olacak. 

İlk röportajımızı gerek yurt içi ve gerekse yurt dışında çok önemli projelere imza atmış, ENKA İnşaat ve Sanayi A.Ş. eski yönetim kurulu üyesi ve aynı zamanda halen danışmanlık yapmakta olan Sn. Cemil Şan Gürdamar ile yaptık. Sektörde uluslararası çok önemli deneyimler edinmiş Sn. Gürdamar, sorularımızı zevkle yanıtladı.

1. Merhaba Şan Bey. Sizi kısaca tanıyabilir miyiz?

• Cemil Şan Gürdamar, İnşaat Yüksek Mühendisi – B.Sc.CE ODTÜ 1978, M.Sc.CE ODTÜ 1980. Master eğitimimi inşaat yönetimi konusunda yaptım ve o tarihlerde çeşitli sebeplerden dolayı geciken ve maliyet artışlarına tabi olan projelerde ki bu sebepleri inceleyip irdeleyen bir tez çalışması hazırladım. Master eğitimim sırasında KGM’de karayolları projelerinde bilgisayar uygulamaları üzerinde çalıştım. Daha sonra Enka İnşaat ile Suudi Arabistan’da çeşitli altyapı ve bina projelerinde saha mühendisi, şantiye şefi ve proje müdürü olarak 6 sene, İstanbul Merkez’de iş geliştirme müdürü olarak 2 sene, Libya’da hızlı bitirilen özel bir otel inşaatı proje müdürü olarak 1 sene, Beyaz Rusya ve Rusya’da hızlı bitirilen seri konut projelerinde proje müdürü ve koordinatör olarak 5 sene, Türkiye’de ve  Hollanda’da toplam 5 adet ve 6,190Mw kombine çevrim santralı projelerinde proje müdürü, koordinatör, yönetim kurulu üyesi olarak 6 sene, İstanbul Merkez’de iş geliştirme, teklif ve sözleşme hazırlamadan sorumlu yönetim kurulu üyesi olarak 9 sene, Oman’da Muscat Uluslararası Havalaanı Terminali proje müdürü olarak 4 sene ve Türkiye’de nükleer santral projeleri iş geliştirme, teklif hazırlama ve sözleşme görüşmelerinden sorumlu icra kurulu üyesi olarak 5 sene olmak üzere toplam 38 sene çalışarak Mart 2018 itibariyle emekli olarak Enka’dan ayrıldım. Halen serbest olarak inşaat projeleri yönetim danışmanlığı yapıyorum.

2. Dünyadaki ekonomik değişimlere paralel olarak inşaat sektöründe de kriz dönemleri veya yükseliş yaşanan parlak dönemler olmuştur. Ancak şu an 2020 yılının başından beri Dünya, kimsenin öngöremediği Covid -19 virüsünün neden olduğu kriz ile mücadele ediyor. Bütün sektörler ile beraber inşaat sektörü de bu belirsiz süreçten oldukça etkilendi.  Pandemi döneminde, inşaat sektörü nasıl etkilendi, bu süreçte neler değişti ve ne gibi kalıcı değişiklikler olacak?

• İnşaat sektöründe çalıştığım 42 sene süresinde değişik senelerde çeşitli sebepler sonucu ortaya çıkan ve inşaat projelerinin gecikmesine ve maliyet artışlarına sebep olan krizlere şahit oldum. Bu krizlerin hepsinin sonuçlarını incelediğinizde inşaat sektörünün tamamının etkilendiğini söylemek mümkün değildir. Bu krizler bazı ülkelerde çok etkili olup o ülkelerde çalışılmakta olan projeleri ve inşaat şirketlerini kötü yönde etkilerken diğer bazı ülkelerde söz konusu kriz etkili olmamış ve hatta bazı ülkelerde aynı dönemde inşaat sektöründe krizi fırsata çevirebilme olanakları doğmuştur. Ancak 2020 yılının hemen ilk çeyreğinde küresel olarak bütün ülkelerin ve insanlarının hayatını etkileyen Covid-19 virüsünün neden olduğu pandemi koşulları, iş hayatını özellikle inşaat sektörünü ve destek olan tüm endüstrileri de etkileyerek, mevcut projelerin gecikmesine ve maliyet artışlarına sebep olmuştur. Bu nedenle daha önce yapımına başlanması planlanmış yatırım projelerinin iş programları etkilenmişdir.Ancak inşaat sektörü çalışanları, her zaman olduğu gibi, başarılı bir şekilde pandeminin doğurduğu koşullarla ilgili gerekli tedbirleri dikkate alarak projelerin devamını sağlamak üzere özveriyle çalışmaya devam etmektedir. Covid-19 virüsünün etkili olduğu pandemi koşulları, başarıyla tamamlanan aşı çalışmalarının küresel olarak uygulanması, en geç 2021 senesinin ikinci yarısından itibaren bu krizin sonlanarak normal hayata geri dönülmesi sonucunu getirecektir. Bu pandeminin inşaat sektöründeki en önemli kalıcı etkisinin çevre, iş ve çalışan sağlığının gereklerinin daha fazla önemle ve sürekli olarak dikkate alınması ve tüm inşaat projeleri için olmazsa olmaz olarak uygulanması olacaktır.

3. Henüz kariyer hayatının başında olan veya yeni mezun mimar mühendis meslektaşlarınıza kariyerlerini planlarken öncelikli olarak nasıl hareket etmelerini önerirsiniz?

• Ülkemizde inşaat mühendisliği ve mimarlık eğitimi veren üniversitelerimizden mezun olan inşaat mühendisleri ve mimarlar, eğer belirledikleri bir kariyer doğrultusunda uzmanlık eğitimine devam etmeyi amaçlamıyorlarsa ve üniversite yıllarında kendilerine okutulan temel bilgilerle, inşaat sektöründe iş bulabilecekleri bir işyerinde çalışmaya başlamayı seçiyorlarsa, işte o andan itibaren, şansın mesleki kariyerlerinin gelişiminde en önemli etken olduğunu anlayacaklardır. Mezuniyet sonrası bulunan iş, işverenine, işyerine, görevin cinsine, süresine ve o işyerinde mezuniyet sonrası meslek içi eğitimine katkıda bulunacak kişilerin yetkinliğine bağlı olarak inşaat mühendisinin veya mimarın geleceğinin ve kariyerinin şekillenmesinde çok önemli rol oynayacaktır. Ülkemizde inşaat endüstrisinde çalışan inşaat mühendislerinin ve mimarların meslek içi eğitimleri genellikle, inşaat projelerindeki işlerde ve görevlerde çalışmaya başladıkları andan itibaren kendilerinden daha yaşlı, tecrübeli meslektaş abilerinden/ustalarından söz konusu görevde, onları eğitecek, görevin gereklerini anlatacak, uzmanlaşmalarını sağlayacak, bilgileri almak ve onların geçmiş deneyimlerinden yararlanmak yoluyla olmaktadır.  İnşaat mühendisleri ve mimarlar, her seferinde usta-çırak ilişkisinde öğrendiklerini bir sonraki görevlerinde, kalfalık dönemlerinde kazandıkları kendi deneyimlerini, araştırmalarını, geliştirmelerini de ekleyerek, bu bilgilerini; ustalık, uzmanlık dönemlerinde, hem yapacakları görevlerinde hem de kendilerinden sonra gelen yeni mezun inşaat mühendislerine ve mimarlara aktarmak üzere kullanırlar.

4. İş hayatınıza ilk başladığınız yıllarda çalışma hayatı ile ilgili beklentileriniz ve kaygılarınız ne idi? 

• Temel mühendislik ve mimarlık eğitimini alan inşaat mühendislerinin ve mimarların, inşaat sektöründe ki dalların hiçbirinde inşaat endüstrisinin ihtiyacı olan bilgili, deneyimli mühendis ve mimar talebini hemen karşılaması söz konusu olamaz. Ancak bu dalların hemen hepsinde kişisel gelişime hizmet edecek yönde alınabilecek meslek içi eğitimler vardır ve çok çeşitlilik göstermektedir. İnşaat mühendisinin veya mimarın kariyerini yönlendirmesi bu eğitimlerden hangilerini seçeceği ile de doğrudan ilişkilidir. Ancak inşaat projelerinin, işlerin ve görevlerin çeşitliliği göz önünde bulundurulacak olursa, kariyerinde daima yöneticiliğin üst basamaklarına tırmanmak için çaba sarf eden bir inşaat mühendisinin veya mimarın, meslek içi eğitim yoluyla yaşam boyu öğrenmesi gereken ne kadar çok bilgi ve kazanılması gereken sonsuz deneyim olduğu şüphesiz şaşırtıcıdır. Şirket içi eğitimlerin planlanmasında, kişinin kariyerine verdiği yönün göz önüne alınması gerektiği kadar, şirket bünyesindeki gereksinimlerin araştırılması, amaç birliğinin sağlanması ve menfaatlerin örtüştürülmesi de gereklidir. Bu beklentileri gerçekleştirmek için, bir mühendisin veya mimarın kişisel becerisi, çalışkanlığı, başarma arzusu, kişisel ve ailevi özverisi veya başaramama korkusu da kariyer başarılarında etkilidir.

5. Şu anki genç mühendis ve mimarların meslek hayatlarında yaşadığı sorunlar ve bocaladığı konular ile sizin mesleğe ilk başladığınız yıllar arasındaki farklılıklar sizce neler?

• Şu anki genç mühendis ve mimarların meslek hayatlarına başlayabilmek için yaşadıkları ve bocaladıkları konular maalesef bizim mesleğe başladığımız yıllar ile mukayese ettiğimizde çok farklı ve maalesef çok daha zor. Bizim meslek hayatımıza başladığımızda hayat şartları ve ekonomik koşullar kolay değildi. Üniversiteden yeni mezun olmuş bir mühendis veya mimarın kamu kuruluşlarında veya özel sektörde iş bulabilmesi daha kolay olmasına rağmen ödenen aylık ücretler ile evlenmek, ev kurmak ve bir otomobil sahibi olabilmek için çok büyük borç yükünün altına girmeyi göze almanız gerekirdi ki ev sahibi olmayı hayal etmek bile zordu. Ancak o dönemlerde inşaat sektörünün öncü şirketleri yurtdışında almaya başladıkları taahhüt işleri için özellikle yabancı dil konuşabilen mühendis ve mimarlara yurtiçinde ki ücretlerin birkaç katı ücretler ödeyerek iş imkanları sundular ve bu imkanlar o dönem işe yeni başlayan mühendis ve mimarlar için büyük bir kariyer şansı yaratmış oldu. Aradan geçen seneler içerisinde yurtdışında çalışma imkânı bulabilen mühendis ve mimarlar mesleklerinde de iyi yerlere gelebildiler. Günümüzde birbiri ardına açılan üniversitelerin mezunu olan mühendis ve mimarların sayısı gereğinden çok fazla olunca yurt içinde veya yurtdışında iş bulabilme şansları azaldı ve verilen ücretler de nispeten çok düşük olmaya başladı. Tabi ki bu sonuç mühendislik ve mimarlık eğitimini tercih sırasında çok aşağılara indirdi.

6. Çalışma hayatınızda deneyimlediğiniz ve üniversitelerde öğretilmediğini düşündüğünüz ve başarılı olmak için yeni gelen neslin mutlaka bilmesi gereken spesifik bir konu var mıdır?

• İnşaat mühendisliği ve mimarlık eğitimi veren bir üniversiteden mezun olarak inşaat endüstrisinde görev almak üzere hayata atılan her inşaat mühendisi veya mimar bir proje yöneticisi sıfatını kazanır. Nedir bir inşaat mühendisine veya mimara proje yöneticisi sıfatını kazandıran özellikler? Öncelikle şunu kesinlikle söylemek gerekir ki her inşaat mühendisinin veya mimarın yaptığı iş ya bir projedir ya da bir proje içindir. İnşaat mühendisi veya mimar görev aldığı projelerde, yapacağı her işi tasarlayan, planlayan, yapım metodunu, kullanacağı insan, malzeme ve ekipman kaynaklarını belirleyen, bu kaynakların maliyetini ve bütçesini hesap eden, iş programına uygun olarak işyerinde olmasını sağlayan ve bu kaynakları iş güvenliği, kalite güvence ve kalite kontrol, planlama ve maliyet gereklerine uygun olarak kullanarak işin yapılmasını temin eden, sonucunda yapılan işin kendi üstüne veya işin sahibine kabul ettirilerek teslim edilmesini sağlayan kişidir ve bu nedenle yaptığı her işin kesinlikle proje yöneticisidir.

7. Üniversiteler, her yıl sayısız mimar mühendis mezunlar veriyor. Ancak çalışma hayatında veya iş görüşmelerinde çalışanları birbirinden ayıran daha değerli kılan, daha çok çalışmak haricinde ne gibi kriterler olabilir?

• Günümüzde, artık belirli görevler için sahip olunması gereken yeterliklerin sıralanmasında, proje yöneticisi görevini üstlenecek inşaat mühendisleri ve mimarların eğitim, deneyim, iletişim becerileri, iletişim teknolojileri kullanabilme yetisi, dil yanında, mühendislik ve mimarlık formasyonuna eklenmesi beklenen meslek içi eğitimler ayrıntılandırılmaktadır. Mühendislik ve mimarlık eğitimi ve deneyimi dışındaki beklentilerin hepsi, aslında, meslek içi eğitimlerle ilişkilendirilebilecek edinimlerdir. Söz konusu temel mühendislik ve mimarlık eğitimine ilaveten edinilmesini tavsiye edebileceğimiz deneyimler arasında; tasarım, iş geliştirme, ön yeterlilik ve teklif hazırlama, sözleşme hazırlama ve gözden geçirme, planlama ve kontrol, maliyet ve bütçe kontrol, hak edişler, analizler ve metrajlar, satın alma, ikmal ve lojistik, kalite güvence ve kalite kontrol, çevre iş güvenliği ve çalışan sağlığı, araştırma ve geliştirme, sözleşme ve hak taleplerinin yönetimi gibi yetkinlikleri sayabiliriz.

8. Uzun yıllar Enka’da büyük projelere imza attınız. Geçmişe dönüp baktığınızda ders niteliğinde olabilecek tecrübe veya anılarınızdan bir anınızı anlatır mısınız?

• Enka’da uzun yıllar değişik ülkelerde çeşitli projelerde görev yaptım. Geçmişe dönüp baktığımda çalıştığım bütün projelerin günün koşullarına, çalışılan ülkelerin şartlarına ve işverenlerin talep ettiği proje gereklerine göre çalıştığımız tüm arkadaşlarımızla birlikte işimizi kazasız, kayıpsız, kaliteli ve zamanında yaparak işverene sorunsuz teslim etmek ve işin sonunda proje için tahmin edilen maliyet sınırları içinde kalmak üzere çok çaba sarf ettik. Bu çaba hepimizin hafızalarında unutulmaz anılar biriktirdi. Bana göre en güzel anı Enka çalışanlarının hep birlikte çaba sarf ettiği fast-track dediğimiz kısa süre içerisinde tamamlanmak üzere sözleşme imzalanmış projelerde geçen günlerimiz, gecelerimizdir ve sonuçta başarının verdiği mutluluktur.

9. Hali hazırda üniversitelerde eğitim hayatına devam eden gençlere mezun olmadan mutlaka yapmalarını tavsiye edeceğiniz konu başlıkları nelerdir?

• Eğitimine devam eden inşaat mühendisi ve mimar olacak gençlerimize tavsiyem; okullarında temel mühendislik ve mimarlık eğitimi derslerine çok önem vermeleri, mutlaka yeterli seviyede en az bir yabacı dil eğitimi almaları, yukarda anlattığım yetkinlikler konusunda kendilerini geliştirmeleri ve mesleki stajlarını hiç aksatmadan büyük bir ciddiyetle yaparak mesleki hazırlıklarını tamamlamalarıdır. Bu stajlar sırasında tanıdıkları arkadaşları, meslekdaşları ve ustalarıyla bağlantılarını koparmadan devam ettirmeleridir. 

10.  Enka İnşaat’ta tamamlamış olduğunuz sizin için en özel diyebileceğiniz projeniz hangisidir?

• Benim için Enka İnşaat’ta tamamlamış olduğum en özel diyebileceğim projem hem yapım süresi, hem yapım teknikleri, hem de yapım süresinde işin yapıldığı ülkede ki iklim koşulları sebebiyle biz çalışanlara ve Enka’ya büyük katkıda bulunduğunu düşündüğüm, Beyaz Rusya’da gerçekleştirilen Borisov Askeri Konut Projesidir. https://www.enka.com/tr/portfolio-item/borisov-yerlesim-projesi/ Aslında geriye dönüp baktığımda çalıştığım tüm projelerin hepsi benim için ve Enka için çok özel olmuştur.

11. Pandemi süreci meslektaşlarınız için nasıl verimli ve üretken bir sürece dönüştürülebilir?

• Pandemi sürecinde meslektaşlarımın mesleklerini, birlikte çalıştıkları insanların sağlıklarına ve emniyetlerine dikkat ederek, sürdürmelerini ve her zaman olduğu gibi dikkatli ve özverili olarak çok çalışarak hem kendilerine hem de çalıştıkları projelere katkıda bulunarak her zaman iyi bir proje yöneticisi olduklarını unutmamalarını tavsiye ederim.

  Şan bey vermiş olduğunuz değerli bilgiler ve bize ayırdığınız kıymetli vaktiniz için size çok teşekkür ederiz.

BAŞAK ARSLAN